در تاریخ صدر اسلام ، دوران امامت امیرالمؤمنین (علیه السلام ) از ویژگی خاصی برخوردار است و عمل کرد و مواضع آن حضرت در قبال مسایل اجتماعی ، همواره می تواند الگوی مناسبی برای نهضت های اسلامی باشد . امّا متأسفانه این دوران بسیار کوتاه بود و علی رغم هدایت های پیامبر گونه ی آن حضرت ، سطح فرهنگ جامعه ی اسلامی در دوران خلفا تنزّل یافته بود و فتنه های شیفتگان قدرت کارگر افتاد . و جامعه از مسیر نبوی و علوی خویش فاصله گرفته بود . رهبر معظّم انقلاب ( مدظله العالی) این دوره ی کوتاه را چنین ترسیم می نمایند:
« ... سطح فرهنگ و اندیشه ی مردمی که در جامعه ی اسلامی آن روز زندگی می کردند ، آن چنان بالا بود که وقتی علی بن ابی طالب (علیه السلام ) این سخنان عمیق و پر مغز را در منبر ادا می کرد ، زن و مرد ، کوچک و بزرگ ، سخن او را می فهمیدند ... پس همان طور که می بینید سطح فرهنگ جامعه علوی بالاست و در آن حدی است که نهج البلاغه را می فهمد...»(1)

نکاتی چند در باب رویش های اجتماعی

1. پر واضح است که هر جامعه ای متناسب با ارزش هایش ، هم ریزش دارد و هم رویش که در سطوح تئوری و عملی تحقّق می یابند.
2. ریزش ها آثار کوتاه مدّت و مقطعی دارند ، امّا رویش ها ماندگارند. زیرا بر اساس فطرت ، جوامع بشری و به سوی صلاح و رستگاری حرکت می کنند.
3. رویش ها نیاز به بسترهای فرهنگی و اجتماعی مناسب و ارتقای سطح فرهنگ و اندیشه ی مردم دارند ، همان گونه در ریزش ها زمینه ها و آسیب پذیری های اجتماعی نقش مؤثری ایفا می کنند.
4. هرگاه بین رهبران بزرگ اجتماعی وتوده ی مردم ، ارتباط نزدیک تری وجود داشته باشد ، زمینه برای ظهور رویش ها فراهم تر است . به طوری که دشمنان حق یا اهل باطل می کوشند تاهمواره این ارتباط خدشه دار شود . مثل ایجاد جنگ روانی و سر دادن فریاد و همهمه ی کوفیان در روز عاشورا درهنگام ایراد خطبه از سوی امام حسین (علیه السلام ) و نیز ایجاد تدابیر امنیتی و نظانی شدید در کوفه و اطراف آن و...
5. معمولاً رویش ها در دوران غربت اسلام و جبهه ی حق ، روییده اند و محصول دوران مجاهده و تلاش هستند و بر این اساس جلوه های زیباتر و ماندگارتری دارند.

رویش ها و سیمای صالحان

از میان منابع اسلامی ، « نهج البلاغه » از مهم ترین متونی است که در خلال خطبه ها و نامه های متعدّد ، به خصوصیات صالحان پرداخته و ویژگی های آنان را بر شمرده است که ذیلاً به مواردی اشاره می شود و تفصیل بیشتر را به علاقمندان واگذار می کنیم:
- کوچک شمرنده ی دنیا( صغر الدنیا فی عینه).
- پرهیز کننده از شکم بارگی( و کان خارجاً من سلطان بطنه).
- پرهیز کننده از اسراف( و لا یکثر اذا وجد).
- پرهیز کننده از طمع ورزی ( فلا یشتهی ما لا یجد).
-بهره مند از سکونت خردمندانه ( و کان اکثر دهره صامتاً).
- سخن گویی چیره دست ( فان قال بذّ القائلین).
- پاسخ دهنده به سؤالات ( و نقع غلیل السائلین).
- پرهیز کننده از تجاوز ( و کان ضعیفاً مستضعفا).
- شیری غرّنده در کارزار ( فان جاء الجدّ فهو لیث غاب).
- شتاب کننده در نیکوکاری ( وصلّ واد).
- استدلال کننده و واقع گرا( لا یدلی بحّجة حتی یأتی قاضیاً ).
- پرهیز کننده از سرزنش دیگران ( و کان لا یلوم احد علی ما یجد).
- عذر پذیر دیگران( حتی یسمع اعتذاره ).
- پرهیز کننده از شکوه ها ( و کان لا یشکو وجغاً الا عند برئه).
- گوینده ی اهل عمل ( و کان یقول ما یفعل و لا یقول ما لا یفعل).
- تلاش در شنیدن و فهم معارف( کان علی ما یسمع ارحص منه علی ان یتکلّم).
- شکست ناپذیر در سخن و سکوت( لم یغلب علی السّکوت).
- مخالفت کننده با هواهای نفسانی ( ینظر ایّهما اقرب الی الهوی فیخالفه).(2)
- پرهیز کار و ساده زیست ( و لکن اعینونی بورع و اجتهاد).
- پرهیز کننده از زرّ اندوزی ( فو الله ما کنزت من دنیاکم تبرا).
- پاک دامن ( و عفّة و سداد).
-اهل خودسازی ( و انما هی نفسی أروضها بالتقوی).
- پرهیز کننده از دنیا پرستی ( الیک عنی یا دنیا).
- پرهیز کننده از غرور( غررتهم بالامانی).
- ادا کننده ی واجبات الهی ( طوبی لنفس ادت الی ربها فرضها).
- تحمّل کننده ی سختی ها و مشکلات ( و عرکت بجنبها بؤسها).
- شب زنده دار ( و هجرت فی اللیل غمضها).
- آخرت گرا ( فی معشر اسهر عیونهم خوف معادهم).
- ذاکر و استغفار کننده ( و همهمت بذکر ربّهم شفاهم).(3)
- عمل گرا در زمان مناسب ( فاعملوا و العمل یرفع).
- شتاب کننده در توبه ( و التّوبة تنفع).
- اهل دعا و نیایش در فرصت های مناسب ( والدعاء یسمع).
- استفاده کننده ی صحیح از عمر( و بادروا بالاعمال عمراً ناکسا).
- اهل جدیّت و تلاش برای انجام اعمال نیک( فعلیکم بالجدّ و الاجتهاد).
- آماده برای سفر آخرت(و التأهّب و الاستعداد).
- توشه بردار مناسب از دنیا( و التزّودّ فی منزل الزّاد).
- مغرور نشدن به زندگی دنیا( و لا تغرّنکم الحیوة الدنیا).
- عبرت گیر از زندگی امّت های گذشته ( کما غرّت من کان قبلکم من الامم الماضیه ).
- پرهیز کننده از دنیا پرستی( فاحذروا الدنیا فانّها غدّاره).(4)

پی نوشت :

1- خامنه ای ، حضرت آیت الله العظمی : تهج البلاغه از دیدگاه مقام معظم رهبری ، سازمان تبلیغات اسلامی 1375، ص29.
2- نهج البلاغه : ترجمه دشتی ، حکمت 289.
3- نهج البلاغه : ترجمه دشتی ، نامه ی 45.
4- همان : خطبه ی 230

نوشته شده در چهارشنبه 91/4/7ساعت 6:18 عصر توسط خادم نظرات ( ) |